Ciekawa rozmowa ze znajomymi skłoniła mnie do utworzenia kolejnej kategorii na blogu –  opisu klasycznych eksperymentów psychologicznych, które wpłynęły nie tylko na rozwój tej dziedziny, ale też nauki, kultury i życia społecznego  w ogóle. Pierwszym z nich niech będzie odkrycie zjawiska wglądu (insight).     

Mieliście kiedyś takie doświadczenie, że długo coś robicie, na przykład próbujecie rozwiązać zadanie z matematyki, zainstalować coś na komputerze, skręcić meble szwedzkiej firmy czy upiec idealny sernik ale wam się nie udaje, więc wściekli przerywacie, a potem nagle, robiąc coś innego macie pomysł jak to należy zrobić? To się właśnie nazywa wgląd.

W 1913 roku niemiecki psycholog Wolfgang Kӧhler zamieszkał na dziewiczej wtedy Teneryfie, gdzie kierował stacja badawczą i obserwował szympansy. Pewnego dnia Kӧhler zamknął w klatce szympansa imieniem Sułtan, a poza jego zasięgiem położył banany i długi patyk. W klatce umieścił tylko krótki patyk. Sułtan próbował sięgnąć po owoc, co mu się nie udało, więc zaczął przejawiać frustrację. Po chwili znieruchomiał, zmienił się jego wyraz twarzy, krótkim patykiem przysunął sobie długi patyk, a nim sięgnął banana. W drugiej wersji eksperymentu badacz zawiesił banany w  klatce, zbyt wysoko, żeby Sułtan mógł je sięgnąć. Ale w klatce pozostawione były też pudła. Początkowo szympans stosował starą metodę, podskakiwał próbując strząsnąć owoce, ale zrozumiał, że robi to bezskutecznie, rozejrzał się po klatce i ponownie doznał wglądu. Postawił pudła jedno na drugie,  wspiął się na nie i z przyjemnością zjadł banana 😊        

Eksperyment był o tyle innowacyjny, że Kӧhler na jego podstawie stwierdził, że szympansy, a w takim razie też ludzie, nie uczą się tylko metodą prób i błędów, co postulował wcześniej Edward Thorndike, ale właśnie przez wgląd. Praca jest punktem zwrotnym w rozumieniu procesu uczenia się i myślenia w psychologii rozwoju człowieka. Swój eksperyment i płynące z niego wnioski opisał w książce „Mentalność małp” (1917). Jego opis znajdziecie też w podstawowych podręcznikach psychologii akademickiej.